Najwyższa Izba Kontroli opublikowała ustalenia kontroli dotyczącej realizacji obowiązku szczepień ochronnych dzieci i młodzieży.
NIK przeprowadziła kontrolę w Głównym Inspektoracie Sanitarnym, dziesięciu Powiatowych Stacjach Sanitarno-Epidemiologicznych (PSSE) i dwudziestu POZ z terenu województw: łódzkiego, opolskiego, podkarpackiego, pomorskiego i warmińsko-mazurskiego.
Z raportu NIK:
W Polsce obowiązek szczepień ochronnych ze względu na wiek, według danych GUS, obejmuje około 7,5 mln dzieci i młodzieży. W ostatnich latach liczba odmów szczepień wzrosła z ok. 40 tys. w 2018 roku do ponad 87 tys. w 2023 roku. Pogłębiająca się nieufność wobec szczepień skłoniła Krajowego Konsultanta ds. Epidemiologii do wystosowania apelu o działania edukacyjne skierowane do rodziców. Brak rzetelnych kampanii informacyjnych, które mogłyby wyjaśnić korzyści z ochrony szczepiennej, budzi obawy, że dalszy wzrost odmów szczepień może doprowadzić do wybuchu epidemii groźnych dla życia chorób;
W latach 2021–2023 organy PIS w ograniczonym zakresie prowadziły działania edukacyjne i promocyjne dotyczące szczepień. Opracowano materiały edukacyjne i ulotki, zrealizowano projekt przeznaczony dla osób przybywających z Ukrainy. Jednak tłumacząc się pandemią COVID-19 nie prowadzono szerokich kampanii krajowych. Realizowane przez PSSE działania edukacyjne o szczepieniach, były mało skuteczne. Mimo wzrostu liczby osób odmawiających szczepień, GIS ani skontrolowane PSSE nie opracowały programów i planów działań dla zapobiegania szerzeniu się chorób zakaźnych oraz promujących szczepienia obowiązkowe. Działania edukacyjne w POZ ograniczały się do udostępniania plakatów i ulotek o kalendarzu szczepień, a lekarze deklarowali informowanie rodziców o korzyściach szczepień i ryzykach NOP. Jednak w kontroli stwierdzono, że te działania nie były dokumentowane u wszystkich pacjentów.
Pokontrolne wnioski NIK
Do ministra zdrowia o:
Podjęcie działań mających na celu podniesienie poziomu wyszczepienia dzieci i młodzieży, co pozwoli zwiększyć odporność populacyjną.
Zapewnienie bieżącego monitorowania rzeczywistego poziomu wyszczepienia w ramach szczepień obowiązkowych.
Informatyzację dokumentowania obowiązkowych szczepień ochronnych w celu skutecznego monitorowania ich realizacji.
Spójność działań organów PIS, by zapewnić efektywność w realizacji szczepień, zgodnie z wymogami prawa.
Do głównego inspektora sanitarnego o:
Skuteczne realizowanie ustawowego obowiązku nadzoru nad organami PIS w zakresie szczepień obowiązkowych dzieci i młodzieży.
Zapewnienie jednolitego podejścia do sporządzania sprawozdań dotyczących szczepień obowiązkowych przez organy PIS.
Podejmowanie szeroko zakrojonych działań edukacyjnych, dotyczących promocji obowiązkowych szczepień dzieci i młodzieży, zgodnie z przepisami ustawy o PIS.
Opracowywanie programów i planów zapobiegania oraz zwalczania chorób zakaźnych, zgodnie z wymaganiami prawa.
Do państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych o:
Skuteczne realizowanie ustawowego obowiązku nadzoru nad szczepieniami obowiązkowymi dzieci i młodzieży, w tym:
a) wyegzekwowanie obowiązku zaszczepienia;
b) rzetelne przeprowadzanie kontroli w POZ i weryfikowanie sprawozdań;
c) raportowanie rzeczywistych danych o stanie wyszczepienia do WSSE.
Zwiększenie działalności oświatowo-zdrowotnej, mającej na celu promocję obowiązkowych szczepień dzieci i młodzieży.
Opracowanie programów i planów zapobiegania oraz zwalczania chorób zakaźnych, zgodnie z wymaganiami ustawy o PIS.
Do kierowników poradni podstawowej opieki zdrowotnej o:
Prowadzenie dokumentacji realizowanych szczepień ochronnych, zgodnie z wymogami określonymi w przepisach.
Sporządzanie sprawozdań i raportów dotyczących ochronnych szczepień obowiązkowych w sposób odpowiadający zasadom, wynikającym z przepisów i obrazujący stan faktyczny, w tym rzeczywistych informacji o osobach, u których nie wykonano takich szczepień i osobach sprawujących nad nimi pieczę.
======================
Komentarz oraz wniosek
– W raporcie NIK nie ma nic na temat przyczyn odmowy szczepień dzieci i młodzieży.
———————————————————-
Pytania do Mariana Banasia, prezesa NIK:
– Dlaczego w raporcie nie ma podanych przyczyn odmów szczepień? Może tutaj jest odpowiedź na pytanie, dlaczego coraz więcej osób nie chce szczepić swoich dzieci?
– „Brak rzetelnych kampanii informacyjnych” – co NIK przez to rozumie?
– Jaka jest podstawa twierdzenia: „podniesienie poziomu wyszczepienia dzieci i młodzieży, co pozwoli zwiększyć odporność populacyjną” – w stosunku do każdej z obowiązkowych szczepionek?
– „Podejmowanie szeroko zakrojonych działań edukacyjnych, dotyczących promocji obowiązkowych szczepień dzieci i młodzieży” – jako propaganda proszczepionkowa, czy także z uwzględnieniem odmiennych opinii?
– W raporcie jest zachęcanie urzędników do „wyegzekwowania obowiązku zaszczepienia” – czy NIK bierze odpowiedzialność w przypadku powikłań poszczepiennych? Jeśli tak, to jaką?
_______________________________________
Wniosek do Mariana Banasia, prezesa NIK:
Zapraszamy do redakcji celem przedstawienia i udostępnienia wyników .
Jan Wels
Pola Neis
foto: Pixabay
_____________________
Aktualizacja: 8 grudnia
Marcin Marjański p.o. rzecznika prasowego NIK:
Poniżej odpowiadam na pytania dotyczące kontroli D/23/510 „Wykonywanie obowiązkowych szczepień ochronnych dzieci i młodzieży”.
– (redakcja) Dlaczego w raporcie nie ma podanych przyczyn odmów szczepień? Może tutaj jest odpowiedź na pytanie, dlaczego coraz więcej osób nie chce szczepić swoich dzieci?
– (rzecznik prasowy) Głównym celem kontroli D/23/510 była odpowiedź na pytanie, czy właściwie realizowano działania w celu przeprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych dzieci i młodzieży oraz reagowano w sytuacji uchylania się od tego obowiązku.
W szczególności NIK kontrolowała, czy Główny Inspektor Sanitarny, Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne i placówki podstawowej opieki zdrowotnej podjęły przewidziane w przepisach prawa działania w
celu realizacji obowiązku szczepień ochronnych dzieci i młodzieży.
Kontrolą objęto także sposób reagowania przez te podmioty w sytuacji uchylania się od tego obowiązku. Kontrolerzy NIK sprawdzali również, czy GIS, PSSE i POZ realizowały nakazane przepisami ustawy działania
oświatowo-zdrowotne odnoszące się do szczepień ochronnych dzieci i młodzieży. Kontrola nie była nakierowana na zbadanie przyczyn odmów szczepień. Jakkolwiek w trakcie kontroli sprawdzano, jakie przyczyny
odmów podawane są oficjalnych raportach. Podczas kontroli NIK przeprowadziła także ankietę wśród rodziców dzieci, w której jedno z pytań dotyczyło przyczyn nieszczepienia. Szczegółowe informacje w tym zakresie zostały przedstawione w informacji o wynikach kontroli, która jest dostępna na naszej stronie Wykonywanie obowiązkowych szczepień ochronnych dzieci i młodzieży – Najwyższa Izba Kontroli [1].
– „Brak rzetelnych kampanii informacyjnych” – co NIK przez to rozumie?
– Według danych NIZP-PZH w ostatnich latach liczba odmów szczepień wzrosła z ok. 40 tys. w 2018 roku do ponad 87 tys. w 2023 roku. Z powodu szerzącej się nieufności do szczepionek, jeszcze w 2018 r. Krajowy Konsultant do spraw Epidemiologii wskazał [1] na konieczność podjęcia konkretnych działań edukacyjnych oraz informacyjnych skierowanych do rodziców, z wiarygodnym przekazem na temat szczepień.
Podobną tezę postawili naukowcy [2] po przeprowadzeniu badań ankietowych społecznych uwarunkowań szczepień w Polsce. W 2019 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zaapelował [3] do władz o kampanię promującą znaczenie szczepień ochronnych.
Ustalenia kontroli, w tym także wyjaśnienia Głównego Inspektora Sanitarnego wyraźnie wskazują, że organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w ograniczonym zakresie realizowały działalność oświatowo-zdrowotną. Nie korzystały z ustawowej możliwości opracowania programów i planów działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej oraz promujących i wdrażających szczepienia ochronne. Szczegóły tej aktywności zostały opisane w informacji o wynikach kontroli. Podkreślić należy, że ustawodawca nie wskazuje sposobów realizacji obowiązku działalności oświatowo-zdrowotnej. Z tego powodu NIK nie jest w stanie wskazać ani konkretnych działań ani miernika ich realizacji. Stoi jednak na stanowisku, że powinien nim być niewątpliwie wzrost świadomości społeczeństwa. Dla osiągnięcia tego celu konieczna jest kreatywność i inwencja samych wykonawców tego ustawowego obowiązku.
[1]
Stanowsko-Krajowego-Konsultanta-ds-Epidemiologii-na-temat-obowiązku-szczepień.pdf
[2]
[2] Społeczne uwarunkowania szczepień w Polsce w świetle badań
ankietowych; Health conditions of preventive vaccination in Poland in
the light of surveys [3]
[3]
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/GIS-do-RPO-43-tys.-osob-odmawia-obowiazkowych-szczepien
[4].
– Jaka jest podstawa twierdzenia: „podniesienie poziomu wyszczepienia dzieci i młodzieży, co pozwoli zwiększyć odporność populacyjną” – w stosunku do każdej z obowiązkowych szczepionek?
– Zgodnie z informacjami na stronie _https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/co-to-jest-odpornosc-zbiorowiskowa/_
[5]_ _odporność zbiorowiskowa (inaczej odporność populacyjna lub odporność grupowa) to ochrona osób nieuodpornionych w wyniku zaszczepienia wysokiego odsetka społeczeństwa. Pojęcie to powstało na bazie naukowych obserwacji, że obecność w populacji osób uodpornionych przeciwko danej chorobie zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na tę chorobę również osób nieuodpornionych. Próg odporności zbiorowiskowej jest definiowany jako odsetek osób uodpornionych w populacji, po osiągnięciu którego liczba nowych zakażonych zaczyna się zmniejszać, zwykle wymaga 90-95% populacji odpornej. Jednak procentowy wskaźnik osób uodpornionych poprzez szczepienie ma różną wartość w zależności od choroby. Dla przykładu, w przypadku odry taki „próg bezpieczeństwa” wynosi aż 95%, dla krztuśca szacowany jest na 92-94%, błonicy i różyczki na 83-86%, świnki na 75-86%, co oznacza, że tyle osób w populacji musi być odpornych na daną chorobę, żeby nie doszło do zakażeń na większą skalę.
– „Podejmowanie szeroko zakrojonych działań edukacyjnych, dotyczących promocji obowiązkowych szczepień dzieci i młodzieży” – jako propaganda proszczepionkowa, czy także z uwzględnieniem odmiennych opinii?
– Przepisy ustaw _o Państwowej Inspekcji Sanitarnej_ oraz _o podstawowej opiece zdrowotnej_ nakładają na organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz na placówki podstawowej opieki zdrowotnej obowiązki podejmowania działań oświatowo–zdrowotnych. Najwyższa Izba Kontroli w swoich wnioskach i rekomendacjach pokontrolnych postuluje przestrzeganie obowiązujących przepisów prawa – w tym wypadku skutecznego realizowania działań edukacyjnych i informacyjnych.
– W raporcie jest zachęcanie urzędników do „wyegzekwowania obowiązku zaszczepienia” – czy NIK bierze odpowiedzialność w przypadku powikłań poszczepiennych? Jeśli tak, to jaką?
– Ustawa _o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi _w art. 17 ust. 1 oraz rozporządzenie _w sprawie szczepień obowiązkowych_ w § 3 ust. 1 nakładają obowiązek szczepienia dzieci i młodzieży przeciw określonym chorobom zakaźnym. Jest to taki sam obowiązek jak np. płacenie podatków czy poruszanie się prawą stroną jezdni. Obywatele powinni te obowiązki wypełniać, a właściwe organy państwa ich wypełnianie egzekwować. To nie Najwyższa Izba Kontroli, a Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, po przeprowadzeniu procesu rejestracyjnego, decyduje o dopuszczeniu szczepionek do obrotu, gwarantując ich bezpieczeństwo.
W sprawie szczepionki MMR sugeruje kontakt z Urzędem Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.
cdn.